Nöbetçi Eczaneler
ABD derecelendirme kuruluşu Moody’s, Filistinli direniş grubu Hamas ile Gazze’de devam eden çatışmanın etkisi nedeniyle, maddi siyasi ve mali riskleri gerekçe göstererek Cuma günü İsrail’in ülke kredi notunu düşürdü.
19 Ekim’de not düşürme incelemesine başlayan kurum, çatışmanın etkisinin siyasi riski artırdığını ve İsrail’in yürütme ve yasama kurumlarını ve öngörülebilir gelecek için mali gücünü zayıflattığını söyledi.
Moody’s tarafından ülkenin kredi notu yatırım yapılabilir seviyenin beş basamak üzerinde olan “A2″ye düşürülürken, kredi görünümü negatifte tutuldu, bu da daha fazla not indiriminin mümkün olduğu anlamına geliyor.
Bloomberg’in haberine göre İsrail’in notu ilk kez düşürüldü.
Moody’s, İsrail’in borç yükünün çatışma öncesinde öngörülenden “maddi olarak daha yüksek” olmasını ve savunma harcamalarının bu yılın sonuna kadar temel senaryodaki 2022 seviyesinin neredeyse iki katı olmasını beklediğini söyledi.
Kuruluş ayrıca, İsrail’in kuzey sınırında faaliyet gösteren çok daha güçlü Lübnanlı grup Hizbullah ile olan “yükselme riski” nedeniyle İsrail’in borcunun görünümünü de “negatif”e düşürdü.
Yerel sağlık yetkililerine göre İsrail, Gazze’de ayrım gözetmeyen hava saldırıları ve kara saldırıları düzenleyerek çoğu kadın ve çocuk olmak üzere yaklaşık 28.000 insanı öldürdü. Saldırılar, İsrail rakamlarına göre Filistinli direniş grubu Hamas’ın 7 Ekim’de İsrail’de yaklaşık 1.160 kişinin ölümüyle sonuçlanan saldırısının ardından geldi.
Ihtiyaç duyulan eylem
İsrail Merkez Bankası Başkanı Amir Yaron Pazar günü ülke ekonomisinin güçlü olduğunu ve çatışmanın etkisinden kurtulacağını söyledi ancak hükümete Moody’s’in gündeme getirdiği sorunları ele alması çağrısında bulundu.
Yaron, piyasaların ve derecelendirme şirketlerinin İsrail’e olan güvenini artırmak için “hükümet ve Knesset’in raporda dile getirilen ekonomik sorunları ele alması”nın önemli olduğunu söyledi.
“Geçmişteki zor zamanlardan nasıl kurtulacağımızı ve hızla refaha nasıl döneceğimizi biliyorduk ve İsrail ekonomisi bu kez de durumun böyle olmasını sağlayacak güce sahip” dedi.
Çatışmanın başlangıcından bu yana Yaron, hükümete mali disiplini sürdürmesi ve İsrail’in Gazze’deki askeri saldırısıyla ilgili olmayan harcamaları kısması çağrısında bulundu.
İsrail Maliye Bakanı Bezalel Smotrich Cumartesi günü not indirimini umursamadı ve kararın sağlam ekonomik mantığa dayanmadığını ve karamsar bir “manifesto” ile eşdeğer olduğunu öne sürdü.
Karara yanıt olarak, “İsrail ekonomisi her bakımdan güçlüdür. Ön cephede ve iç cephede, Tanrı’nın yardımıyla zafer elde edilene kadar tüm savaş çabalarını sürdürme kapasitesine sahiptir.” dedi.
Kötüleşen kamu maliyesi
Saldırının ardından S&P Global Ratings, İsrail-Hamas anlaşmazlığının genişleyebileceği riskleri nedeniyle İsrail’in kredi görünümünü durağandan negatife düşürdü.
ABD’nin üç büyük derecelendirme kuruluşundan sonuncusu olan Fitch, çatışmadan kaynaklanan riskler nedeniyle İsrail’i olumsuz izlemeye aldı.
Derecelendirme kuruluşu kararını açıklayan açıklamada, “Zayıflamış güvenlik ortamı, daha yüksek sosyal riske işaret ediyor ve Moody’s’in daha önce değerlendirdiğinden daha zayıf yürütme ve yasama kurumlarına işaret ediyor.” dedi.
“Aynı zamanda İsrail’in kamu maliyesi kötüleşiyor ve kamu borç oranında önceden öngörülen düşüş eğilimi artık tersine döndü.” diye devam etti.
“Moody’s, İsrail’in borç yükünün çatışma öncesinde tahmin edilenden maddi olarak daha yüksek olmasını bekliyor” diye ekledi.
Not düşürmenin uzun sürmesi veya bu tür hamlelerin devamına yol açması halinde İsrail’in borçlanma maliyetleri artacak ve bütçe açığının kontrolden çıkmasını önlemek için bütçe kesintilerine ve vergi artışlarına yol açabilecek.
Moody’s, İsrail’in borç/gayri safi yurt içi hasıla oranının 2023’teki yüzde 62,1’e kıyasla 2025’te yüzde 67’ye çıkmasının muhtemel göründüğünü belirtti.
Yaron, yine de İsrail’in ekonomik kriz dönemlerinde bu oranın çok daha yüksek olduğunu ancak “hükümetin borç geri ödemelerinde hiçbir zaman gecikme yaşanmadığını” söyledi.
Milletvekilleri geçen hafta, çatışmayı finanse etmek ve etkilenenleri tazmin etmek için on milyarlarca şekel ekleyen ve bu yıl bütçe açığının GSYH’nin %2,25’inden %6,6’sına çıkmasını öngören revize edilmiş 2024 devlet bütçesine ilk onayı verdi.
Başbakan Benjamin Netanyahu Cuma günü Moody’s’in Cuma günkü hamlesine tepki göstererek, “Savaşı kazanır kazanmaz not yükselecek ve biz kazanacağız” dedi.
Moody’s yaptığı açıklamada, “Gazze’deki çatışmaların yoğunluğu azalabilir veya duraklayabilir ancak şu anda düşmanlıkları kalıcı olarak sona erdirecek bir anlaşma yok ve İsrail’in güvenliğini tamamen yeniden tesis edecek ve sonunda güçlendirecek uzun vadeli bir plan üzerinde de anlaşma yok.” dedi.
Bugüne kadar Kasım ayının sonunda bir hafta süren bir ateşkes yaşandı.
Moody’s, “Geçici bir ateşkes karşılığında rehinelerin serbest bırakılması ve Gazze’ye daha fazla insani yardım sağlanması için şu anda müzakereler devam ederken, böyle bir anlaşmanın olasılığı, zaman çerçevesi ve kalıcılığı konusunda netlik yok” dedi.
İsrail güçleri, Netanyahu’nun Hamas’ın ateşkes ve Gazze Şeridi’nde tutulan rehinelerin iadesi yönündeki son teklifini daha önce reddetmesinin ardından, güney Gazze kenti Refah’a kara saldırısı düzenlemeye hazırlanıyor.
İsrail’in Gazze’yi bombalaması nedeniyle güneye doğru sürüklenen bir milyondan fazla insan, Refah ve çevre bölgelere sıkıştı.
ABD Başkanı Joe Biden, İsrail’in Hamas saldırılarına verdiği tepkiyi “aşırı” olarak nitelendirdi ve Birleşmiş Milletler, Refah’taki Filistinli sivillerin korunması gerektiğini söyledi.